U sjenci političke krize i institucionalnog spora oko održavanja prijevremenih izbora za predsjednika Republike Srpske, javnost u Srpskoj sve glasnije postavlja pitanje: mogu li o novom predsjedniku odlučiti glasovi iz Federacije BiH?
Prema podacima Centralne izborne komisije (CIK) BiH, pravo glasa na izborima zakazanim za 23. novembar ima i 4.405 birača koji se vode kao raseljena lica i koji će moći glasati na 48 biračkih mjesta u Federaciji BiH – i to za funkciju predsjednika Republike Srpske.
Najveći broj njih – čak 954 – prijavljen je za glasanje u Tuzli, a slijede Živinice (560), Stari grad Mostar (353), Srebrenik (314), Kalesija (288), Lukavac (278), te opštine kao što su Gračanica, Ilidža i Ilijaš s nešto manjim brojem birača. U sedam opština u FBiH pravo glasa u odsustvu ima samo po jedno lice.
Ove informacije dolaze u trenutku kada institucije Republike Srpske osporavaju legitimitet odluke CIK-a da raspiše izbore. RIK (Republička izborna komisija) odbacila je mogućnost sprovođenja izbora, u skladu sa zaključkom Narodne skupštine Republike Srpske, dok zvaničnici Srpske poručuju da odluka Suda BiH i CIK-a nema pravno uporište.
Tenzije je dodatno podgrijala izjava predsjednice CIK-a Irene Hadžiabdić da će “i u slučaju bojkota izbora u Republici Srpskoj, glasovi iz FBiH biti dovoljni da odluče ishod”. Ovakva tvrdnja izazvala je oštre reakcije u javnosti Srpske, koja u tome vidi pokušaj direktnog političkog uticaja izvan entitetskog okvira.
Bivši član CIK-a Vehid Šehić, koji trenutno predsjedava Forumom građana Tuzla, pojašnjava da biračka mjesta u odsustvu postoje već godinama i da su u skladu sa Izbornim zakonom BiH. On ističe da izlaznost na tim mjestima tradicionalno nije visoka.
– Ljudi koji su raseljeni i glasaju u odsustvu uglavnom su slabije motivisani da izađu na izbore. Na prošlim izborima, od ukupnog broja registrovanih za glasanje u odsustvu, procenat izlaznosti bio je vrlo nizak – rekao je Šehić za Glas Srpske, dodajući da “glasovi iz FBiH ne mogu bitno uticati na ishod izbora ukoliko se isti budu sproveli na teritoriji Republike Srpske”.
Takođe je podsjetio da u BiH ne postoji izborni prag koji bi uslovio validnost izbora minimalnim odzivom birača, što znači da se izbori mogu smatrati zakonitim čak i uz vrlo nisku izlaznost.
Ukoliko institucije Republike Srpske ostanu pri stavu da izbori neće biti sprovedeni, postoji teoretska mogućnost da, u skladu sa aktuelnim odlukama CIK-a, predsjednik Srpske bude izabran glasovima izvan njenog teritorijalnog okvira – što bi, kako upozoravaju pravni stručnjaci i analitičari, moglo izazvati još dublju političku krizu.
Pitanje legitimiteta i ustavnog tumačenja bi tada prešlo iz sfere izborne procedure u domen šireg ustavno-pravnog konflikta unutar BiH, s nesagledivim posljedicama po odnose između entiteta i funkcionisanje zajedničkih institucija.
U međuvremenu, javnost u Republici Srpskoj i dalje s pažnjom prati razvoj događaja, dok političke poruke iz Banjaluke i Sarajeva sve manje liče na pokušaj dogovora, a sve više na uvod u institucionalni raskol.
