U slojevitom istorijskom razvoju Bosne i Hercegovine, srpski narod zauzima jedno od najdublje ukorijenjenih mjesta, s jasnim dokazima o prisustvu, kulturi i političkom djelovanju još od najranijih pisanih izvora. Srbi kao ravnopravan i autohton narod, svojim postojanjem, jezikom, vjerom i pismom ostavljaju dubok trag u oblikovanju bosanske istorijske stvarnosti.
Prvi poznati pisani trag o Bosni nalazi se u djelu vizantijskog cara Konstantina VII Porfirogenita „De administrando imperio“ iz 10. vijeka, gdje se Bosna pominje kao dio „krštene Srbije“. Ovaj podatak svjedoči o ranim političkim i crkvenim vezama između teritorije tadašnje “zemljice Bosne” sa širim srpskim prostorom.
Jedan od najvažnijih sačuvanih dokumenata srednjovjekovne Bosne — Povelja Kulina bana iz 1189. godine — često je predmet pogrešnih savremenih interpretacija, ali je njen sadržaj jasan: riječ je o trgovačkom aktu upućenom Dubrovačkoj republici, napisanom brzopisnom ćirilicom i narodnim srpskim jezikom. Ovo pismo, koje se i danas može naći na stećcima, krstovima i krstačama starih srpskih grobalja širom Bosne i Hercegovine potvrđuje postojanje razvijene pismenosti i identiteta Srba u Bosni tog doba.
U periodu Banovine Bosne, od 12. do kraja 14. vijeka, ova teritorija se razvija kroz stalnu političku povezanost sa Ugarskom, Vizantijom i Srbijom. Vladari Bosne bili su često u srodničkim vezama sa srpskim vladarskim porodicama, a sam vrhunac političkog razvoja predstavlja uzdizanje Bosne u rang kraljevine 1377. godine, kada se ban Tvrtko I Kotromanić kruniše za kralja u manastiru Mileševi. Njegova titula od tada glasi: „Stefan Tvrtko, milošću Božijom kralj Srbljem, Bosne, Pomorja, Huma, Donjih kraja, Zapadnih strana, Usore i Podrinja“. Ova formulacija jasno ukazuje na samopercepciju Bosne kao dijela šireg srpskog političkog i kulturnog nasljeđa, što potvrđuju i brojni natpisi iz tog vremena.
Jedan od najupečatljivijih primjera je nadgrobni spomenik Ozrena Kopijevića iz 15. vijeka, porijeklom iz Rogatice, danas čuvan ispred Zemaljskog muzeja u Sarajevu, gdje stoji da je služio „srpskoj gospodi u bosanskom kraljevstvu“. Ovakvi primjeri dodatno potvrđuju da je pojam srpstva bio duboko ukorijenjen u političku i društvenu stvarnost tadašnje bosanske elite.
Veze između Bosne i Srbije bile su neprekidne i višeslojne — političke, vojne, duhovne. Tako kralj Tvrtko I šalje svoje trupe pod vođstvom vojvode Vlatka Vukovića u Kosovsku bitku 1389. godine, događaj koji postaje ključna tačka srpske mitološke svijesti i identiteta.
Kroz vijekove, Srbi su u Bosni i Hercegovini gradili crkve, manastire, škole, ostavljajući bogat kulturni i duhovni trag. Uprkos brojnim izazovima kroz istoriju, od osmanske uprave do savremenih političkih podjela, njihov identitet ostao je čvrsto vezan za ovu zemlju.
Srbi, kao jedan od konstitutivnih naroda Bosne i Hercegovine, imaju legitimno istorijsko, kulturno i političko pravo da ovu zemlju doživljavaju kao svoju otadžbinu i da insistiraju na uvažavanju. To pravo nije zasnovano na isključivosti, već na činjenicama koje potvrđuju njihov milenijumski kontinuitet i doprinos zajedničkom nasljeđu Bosne i Hercegovine.
Upravo iz tog razloga, danas je važnije nego ikada njegovati istorijsku istinu, međusobno uvažavanje i svijest o zajedničkom životu. Samo na temelju uvažavanja svih činjenica moguće je graditi stabilnu budućnost u kojoj svako ima svoje mjesto — u skladu sa svojim identitetom, dostojanstvom i pravima.
