Dok Hrvatska ovih dana sprovodi Zakon o grobljima i uklanja spomenike srpskim civilnim žrtvama, nazivajući ih “uvredljivima za osjećanja Hrvata”, na teritoriji Republike Srpske više od decenije stoje spomenici koji otvoreno veličaju zločince i simbole genocidne Nezavisne Države Hrvatske.
Na katoličkom groblju Rabić, nadomak Dervente, 25. marta 2012. godine otkriven je spomenik pripadnicima 103. brigade Hrvatskog vijeća obrane (HVO), jedinice koja je tokom proteklog rata bila uključena u napade na srpska naselja i civile. Spomenik se nalazi na svega stotinjak metara od nekadašnjeg logora za Srbe, kroz koji je prošlo više od 200 civila – među njima žene, djeca i starci. Mnogi od njih su bili izloženi brutalnim torturama, a značajan broj nikada nije preživio.
Još ranije, u naselju Modran, takođe kod Dervente, podignut je spomenik borcima HVO-a, i to u obliku velikog slova „U“, simbola Ustaškog pokreta, sa ugraviranom šahovnicom čije prvo polje počinje bijelom bojom – nesumnjivom oznakom fašističke NDH. Taj spomenik, podignut prije više od 17 godina, finansirali su bivši fudbalski reprezentativac Hrvatske Vedran Ćorluka i njegov otac Jozo. Prema dostupnim informacijama, gradnja je sprovedena bez odobrenja nadležnih institucija.
Odsustvo reakcije institucija, uprkos višegodišnjim apelima udruženja logoraša i porodica žrtava, dodatno produbljuje osjećaj nepravde među Srbima koji su preživjeli ratne strahote u tom kraju. “Svjesni smo da ga niko neće ukloniti”, naveli su iz Udruženja ratnih zarobljenika Dervente, poručujući da takvi spomenici nisu samo istorijski revizionizam, već i otvorena prijetnja miru i dostojanstvu žrtava.
U isto vrijeme, iz Hrvatske stalno stižu vijesti o uništavanju ćiriličnih natpisa i spomenika žrtvama ustaškog terora – na primjeru Srba ubijenih u Sisku i drugim mjestima – uz obrazloženje da ti spomenici vrijeđaju javnost.
Da apsurd bude veći, Hrvatska, koja javno poziva na “evropske vrijednosti”, toleriše masovne koncerte pjevača Marka Perkovića Thompsona, koji na svojim nastupima slavi ustaške zločine, glorifikuje NDH i pozdravlja publiku ustaškim pokličem “Za dom spremni”. Gotovo milion ljudi redovno prati njegove nastupe, a država nikada nije ozbiljno reagovala.
U takvoj atmosferi, teško je govoriti o iskrenom suočavanju s prošlošću. Umjesto katarze, dobili smo dvostruke aršine – gdje su srpske žrtve nepoželjne čak i na grobljima, a spomenici zločincima koji su ih mučili i ubijali, bezbrižno stoje na teritoriji Republike Srpske.
Bez istine i pravde, nema pomirenja. A bez moralne dosljednosti, ni “evropske vrijednosti” nemaju nikakvu težinu.
