Razgovarao: Njegoš Tomić
Foto: Njegoš Tomić / Dejan Rakita
Projekat BioAwaking nastavlja svoju misiju povezivanja umjetnosti, nauke i društva predstavljanjem pažljivo odabrane izložbe bioart instalacija u okviru Pecka Outdoor Festivala. U saradnji sa Institutom Kersnikova, publici je predstavljen rad Saše Spačal, postmedijske umjetnice koja kroz sintezu živih sistema i savremene umjetnosti ukazuje na složene veze između kulture i ekologije na planetarnom nivou. UR Institut iz Dubrovnika donosi rad Robertine Šebjanič, umjetnice i istraživačice koja se bavi analizom vodnih ekosistema kroz biološke, hemijske i društveno-političke dimenzije, posebno naglašavajući uticaj čovjeka na morski svijet. U izložbenom postavu učestvuje i Vana Gaćina, umjetnica čija praksa spaja audiovizuelnu umjetnost s tehnologijom i prostorom, stvarajući imerzivna iskustva.
Dodatnu vrijednost izložbenom programu donose i radovi nastali kroz BiostArt rezidencijalni program, u okviru kojeg se predstavljaju mlade umjetnice – Mateja Marković iz oblasti novih medija i Milica Rukavina, biologinja, koje istražuju savremene odnose između nauke, etike i umjetnosti. Kao posebna gošća izložbe, publici se predstavlja i Vesna Opavski, učesnica druge studijske posjete realizovane u organizaciji UR Instituta u Dubrovniku, čiji rad dodatno proširuje tematski okvir projekta BioAwaking i doprinosi njegovoj međunarodnoj vidljivosti.
Ovim povodom razgovarali smo sa Adrien Ujhazi (1995), vizuelnom umjetnicom iz Novog Sada, magistricom slikarstva i umjetničkom direktorkom projekta BioAwaking, čiji se rad nalazi na raskršću umjetnosti, nauke i tehnologije. Ujhazi je dobitnica brojnih priznanja i stipendija, a njeni radovi izlagani su u brojnim galerijama i institucijama u Srbiji i inostranstvu. Od 2024. godine članica je predsjedništva udruženja SULUV, a trenutno vodi brojne međunarodne projekte, uključujući i ovaj u sklopu programa Kreativna Evropa.
Kako je nastao projekat BioAwaking i koja je njegova osnovna ideja? – Projekat BioAwaking nastao je kao odgovor na ekološke izazove s kojima se suočava Evropa, posebno Zapadni Balkan. Osnovna ideja projekta je da poveže umetnost, nauku i društveni angažman kroz umetnost koji ističe različite žive sisteme (bioart), koristeći biomaterijale i biotehnologiju. Kroz interaktivne radionice, izložbe i međunarodnu saradnju, projekat želi podići svest o održivosti, angažovati zajednice u zaštiti životne sredine i promovisati inovacije u kulturnim i kreativnim sektorima.
Koje poruke želite prenijeti posjetiocima izložbe kroz bioart instalacije? – Kroz bio umetničke instalacije, želimo posetiocima preneti poruku o neophodnosti očuvanja prirodne ravnoteže i održivosti. U instalacijama su inkorporirane elementi iz prirode, kako bi prikazale uzajamnu povezanost umetnosti i životne sredine, podstičući posetioce da prepoznaju uticaj ljudskih aktivnosti na samu prirodu. Kroz interaktivni pristup, cilj je inspirisati promene u ponašanju i kultivisati odgovornost prema ekološkim izazovima, pozivajući na zajedničku akciju za očuvanje planete.
Kako ste birali umjetnike i teme koje će biti predstavljene u okviru izložbe na Pecka Outdoor Festivalu? – Umetnici i teme za Pecka Outdoor Festival birani su s ciljem da se stvori dijalog između umetnosti i prirode, fokusirajući se na ekološke izazove specifične za region na Balkanu. Odabrali smo umetnike ispred partnerske organizacije Kersnikova i UR Instituta, koji se iskusno bave novomedijskim praksama koristeći različite žive sisteme, takođe koristeći biomaterijale i istražujući teme poput biodiverziteta, očuvanja prirodnih resursa i održivih rešenja itd. Prioritet je dat radovima koji omogućavaju interakciju s publikom i koji mogu inspirisati akciju u zaštiti životne sredine kroz umetnost.
Možete li nam reći više o saradnji sa Institutom Kersnikova i UR Institutom iz Dubrovnika? – Saradnja sa Institutom Kersnikova iz Ljubljane i UR Institutom iz Dubrovnika ključna je za projekat BioAwaking, jer obezbeđuje duboko naučno-umetničko iskustvo i pristup laboratorijskim resursima. Ovi instituti su pioniri u produkciji bio umetničkih instalacija, koji se sažima u sferi novomedijske i hibridne umetničke prakse (bio art-u) i biotehnologiji, a kroz partnerstvo sa njima učesnici će imati priliku da istraže biomaterijale i tehnike u stvaranju umetnosti uz pomoć stučlnih saradnika, naučnika. Ovi instituti donose svoje stručnosti u procese u svojim istraživanjima, kao i u organizaciju radionica i studijskih poseta, omogućavajući direktnu saradnju umetnika i naučnika.
Na koji način radovi Saše Spačal, Robertine Šebjanič i Vane Gaćine doprinose razumijevanju odnosa čovjeka i prirode? – Radovi Saše Spačal (SI), Robertine Šebjanič (SI) i Vane Gaćine (CRO) istražuju međusobnu povezanost čoveka i prirode kroz novu medijsku umetnost. Rad Saše Spačal Mycophone_unison istražuje pluralnost ljudskog tela kroz intra-delovanje mikrobiooma i koristi zvučnu mapu za istraživanje međusobne povezanosti bioloških entiteta, naglašavajući simultanost višestrukih perspektiva tela. Rad Robertine Šebjanič u Echinoidea future – Adriatic sensing istražuje uticaj antropogenog zagađenja na morski ekosistem, fokusirajući se na biogeološke i morfološke promene koje utiču na stanište morskih ježeva i biodiverzitet u Jadranu. Vana Gaćina u The Sound of SaltRad Vane Gaćine u The Sound of Salt istražuje interaktivni odnos između soli, vode i metala kroz elektrohemijsku transformaciju, stvarajući zvučne pejzaže i svetlost kao sredstvo za refleksiju o ekologiji, biološkim promenama i održivosti u kontekstu ekološke krize. Svi radovi pozivaju na refleksiju o biološkim i tehnološkim sistemima.
Koliko je zahtjevno spojiti naučna istraživanja (biološka, hemijska, ekološka) s umjetničkim izražajem? – Spajanje naučnih istraživanja sa umetničkim izražajem može da bude zahtevno takođe i veoma kreativno, jer traži interdisciplinarnu saradnju i razumevanje i naučnih principa i umetničkih procesa. Biološke, hemijske i ekološke nauke moraju se spojiti sa estetikom i kreativnim pristupima, što često podrazumeva eksperimentisanje i inovaciju. Ovaj proces može biti izazovan zbog različitih jezika i ciljeva nauke i umetnosti, ali pruža mogućnosti za novi način komunikacije i kritičku refleksiju.
Šta posjetioce očekuje u sklopu BiostArt produkcija i koje teme su istraživali učesnici studijskih poseta / rezidencijalnog programa? – U sklopu BioStArt produkcija, posetioci će imati priliku da dožive interaktivne instalacije koje spajaju naučne istraživačke procese sa umetničkim izražajem. Polaznici BiostArt programa su Mateja Marković student Nove medijske umetnosti, kao i Milica Rukavina studentkinja biologije iz Srbije.Rad Mateje Marković Kill Count istražuje odnos prema životu kroz bioart, biologiju i bioetiku, prikupljajući različite poglede na život putem intervjua sa naučnicima i umetnicima, i otvarajući širinu tema koje postavljaju pitanja o načinu na koji se odnosimo prema životu. Rad Milice Rukavine Box of Realities istražuje nevidljive mikroorganizme, posebno plesni, koji su prisutni u svakodnevnom životu, istražujući naš odnos prema njima kroz umetnost i nauku, čineći ih vidljivim i izazivajući refleksiju o njihovom uticaju na naš svakodnevni prostor. Pored učesnika BiostArt programa imamo i gostujuću izlagačicu Vesna Opavsky koja je bila učesnica studijske poste u Dubrovniku u UR Institutu. Rad Vesne Opavsky Herbarijum susreta istražuje odnos između umetnosti i ekologije, stvarajući kolektivnu memoriju o ljubavi prema prirodi kroz prikupljanje, presovanje biljaka i stvaranje umetničkih radova na osnovu tih biljaka. Učesnici studijskih poseta u okviru programa BioAwaking istraživali su laboratorijske tehnike biotehnologije, primenu u bioart-u ibiodizajnu, kao i izazove povezane sa manipulacijom biološkim organizmima. Fokusirali su se na uspostavljanje produkcionih platformi u lokalnim zajednicama, analizirali biološke materijale, i učestvovali u terenskim istraživanjima biodiverziteta. Takođe, imali su priliku da se upoznaju sa radovima u Institutu Kersnikova i istraže mogućnosti integracije umetnosti i nauke.
Kako publika najčešće reaguje na ovakav spoj umjetnosti i nauke? – Publika najčešće reaguje sa zadovoljstvom i znatiželjom, jer spoj umetnosti i nauke izaziva novu vrstu angažmana. Posetioci su često fascinirani kreativnim i inovativnim pristupima koji kombinuju teorijske i praktčne aspekte biotehnologije, dok senzorne reakcije na bio instalacije potiču introspekciju o prirodi i ekološkim pitanjima. Takve instalacije mogu izazazvati i emotivnu povezanost, podstičući publiku na razmišljanje o budućnosti života na Zemlji.
Da li je planirano da se izložba BioAwaking predstavi i u drugim gradovima ili zemljama nakon Mrkonjić Grada? – Da, izložba BioAwaking planira se predstaviti u drugim gradovima i zemljama nakon Mrkonjić Grada. Ovaj projekat ima za cilj širenje svesti o bio umetničkoj praksi i ekološkim pitanjima. Planirane su izložbe na art+science festivalu u Beogradu, koji naša partnerska organizacija Centar za promociju nauke organizuje po deseti put ove godine za jesen. Takođe, predstojeća i završna aktivnost ovog projekta je inicijativa „One Tree(s)“, koja simbolično uključuje sadnju drveta u svakoj partnerskoj zemlji – Srbiji, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Sloveniji, u obliku izvedbe performansa. Ovim putem nastavljamo misiju angažovanja šire publike na teme održivosti i inovativne umetnosti.
Koji su vaši dalji planovi za razvoj ovog projekta i promociju bioarta u regionu? – Naš dalji plan za razvoj projekta BioAwaking uključuje širenje saradnje sa lokalnim umetnicima, naučnicima i organizacijama kako bismo razvili održivu i DIY (uradi sam) bio laboratoriju za stvaranje umetnosti koja uključuje i nauku. Ključni ciljevi su povećanje vidljivosti bioumetničkih praksi i njihovog uticaja na ekološke inicijative, kao i angažovanje šire publike u pitanjima održivosti i inovativne umetnosti fokusirajući se na područje Balkana.
