Od početka ruske invazije na Ukrajinu, Rusiju potresa talas sumnjivih smrti među pripadnicima političke, poslovne i vojne elite. Iako zvanična Moskva gotovo po pravilu govori o samoubistvima, slučajnim padovima, srčanim udarima ili porodičnim tragedijama, niz od više od 75 misterioznih smrti u protekle tri godine izaziva sumnju i strah — kako u Rusiji, tako i van njenih granica.
Posljednji slučaj zabilježen je u moskovskoj četvrti Odincovo, gdje je pronađeno beživotno tijelo Romana Starovoita, bivšeg guvernera Kurske oblasti i ministra saobraćaja. Prema pisanju ruskih medija, on je počinio samoubistvo pucnjem iz pištolja koji mu je navodno poklonio lično predsjednik Vladimir Putin. Njegova smjena dogodila se neposredno prije smrti, a prethodila joj je vojna ofanziva ukrajinskih snaga na Kursku oblast.
Ovo je samo jedan u nizu slučajeva u kojem visoki funkcioneri, biznismeni i vojni lideri završavaju život na način koji izaziva više pitanja nego odgovora. Pad s prozora bolnice bio je koban za šefa Lukoila Ravila Maganova, dok su se bivši izvršni direktor Novateka Sergej Protosenja i pukovnik Roman Malik, zadužen za mobilizaciju, navodno objesili. Tu su i utapanja u bazenima, gušenja u kadama, misteriozni padovi niz stepenice, a najčešće navođeni uzrok smrti – srčani udar.
Poznavaoci prilika u Rusiji tvrde da ovakvi slučajevi nisu novi, ali da su u porastu otkako je režim dodatno zaoštrio unutrašnju kontrolu usljed rata u Ukrajini. Profesor Džefri Vinter sa Univerziteta Ilinois smatra da se bogati i uticajni ljudi u Rusiji ne mogu tek tako ukloniti bez znanja države. “To su ljudi sa ličnim obezbjeđenjem, pristupom vrhunskoj medicini, sa svim privilegijama koje bogatstvo može kupiti. Nije realno da svi oni tako lako stradaju bez uloge države”, rekao je on.
Ukrajinske vlasti koriste ove smrti kao argument u međunarodnoj areni, ističući brutalnost i nemilosrdnost režima. Savjetnik ukrajinskog predsjednika Mihajlo Podoljak izjavio je da „nelojalnost u Rusiji znači smrt“.
Ipak, nisu svi saglasni da je svaka smrt politički motivisana. Bivša savjetnica Bijele kuće Fiona Hil upozorava da ne treba svaku smrt posmatrati kao zavjeru, ali dodaje da ni jedna nedemokratska država ne funkcioniše po demokratskim pravilima. “U pitanju je šira strategija sukoba sa Zapadom – trovanja, atentati, sajber napadi i sabotaže su sastavni dio te logike”, rekla je Hilova.
„Sindrom iznenadne smrti uticajnih Rusa“, kako su ga nazvali u BBC-ju, zapravo je fenomen koji traje duže od rata. Već ranije je dokumentovano najmanje 38 slučajeva smrti osoba bliskih Kremlju pod sličnim okolnostima, a među njima i kontroverzna smrt oligarha Borisa Berezovskog u Velikoj Britaniji.
Za mnoge je poruka jasna: u ruskoj visokoj politici, lojalnost je valuta od koje zavisi život. A kada ona nestane, prozori postaju opasni, a tišina u medijima još glasnija.
