Minhenska bezbjednosna konferencija ove godine nije bila tek još jedno okupljanje svjetskih lidera i eksperata. Govor američkog potpredsjednika Džej D. Vensa uzdrmao je temelje liberalne zapadne retorike, otvoreno optužujući političke elite Evrope za zloupotrebu pravosuđa u obračunu sa političkim neistomišljenicima.
Nazivajući ovaj fenomen „pravosudnim ratom“, Vens je upozorio na opasnu praksu u kojoj pravni sistem, umjesto da štiti demokratiju, postaje sredstvo za njeno potkopavanje. Njegove riječi nisu ostale izolovane – podržao ih je i bivši američki guverner Rod Blagojević u autorskom tekstu za Daily Caller, opisujući zabrinjavajuće paralele između političkih progona u SAD i onih širom Evrope.
Od Trampa do Dodika – obrazac koji zabrinjava
Blagojević, koji je početkom godine pomilovan od strane Donalda Trampa i odnedavno angažovan kao lobista Republike Srpske, povlači jasne linije između slučajeva u Americi i onih na Starom kontinentu. Podsjeća da je bivši predsjednik SAD, i dalje najjači opozicioni kandidat, izložen višestrukim pravnim napadima za koje tvrdi da imaju jedan cilj – spriječiti njegov povratak na vlast.
„Nijedan američki predsjednik nije bio metežiran kao Tramp. Cilj je bio da se zatvori, da mu se oduzme pravo da se kandiduje, a narodu pravo da bira“, piše Blagojević.
No, kako navodi, ovaj „rat protiv demokratije“ više nije ograničen samo na američko tlo. Evropski primjeri postaju sve alarmantniji.
Francuska, Rumunija, pa Bosna – uzlazna linija represije?
U Francuskoj je, kako Blagojević navodi, liderka Nacionalnog okupljanja Marin Le Pen osuđena na zatvorsku kaznu i zabranu kandidovanja, zbog aktivnosti koje se uobičajeno tolerišu kod političara lijevog spektra. U Rumuniji, sud je odbacio pobjedu populiste Kalina Đorđeskua u prvom krugu predsjedničkih izbora, te ga eliminisao iz daljeg izbornog procesa.
No, možda najzabrinjavajući je slučaj predsjednika Republike Srpske, Milorada Dodika.
Šmit protiv Dodika – politički sudar prerasta u međunarodni incident
Dodik, koji se godinama nalazi na čelu srpskog entiteta u BiH, osuđen je na godinu zatvora i šest godina zabrane političkog djelovanja, nakon što je ignorisao odluku visokog predstavnika Kristijana Šmita i nastavio da obilježava 9. januar – Dan Republike Srpske.
Dodik tvrdi da ne priznaje nadležnost Šmita, čije ovlašćenje da djeluje u BiH nije potvrđeno od strane Savjeta bezbjednosti UN, te da proslava 9. januara predstavlja zakonitu tradiciju srpskog naroda, utemeljenu još u Dejtonskom sporazumu.
Njegov „zločin“? Održavanje praznika koji simboliše identitet i autonomiju Republike Srpske.
Interpol odbio, ali Evropa šalje vojnike
Situacija dodatno eskalira kada Šmit izdaje međunarodni nalog za hapšenje Dodika, koji je u tom trenutku bio u posjeti Izraelu. Interpol odbija da ga sprovede, navodeći političku prirodu optužbi.
Međutim, EU reaguje slanjem 1.000 čeških vojnika u BiH – navodno kao pojačanje u misiji stabilnosti. Zvaničnici Srpske to nazivaju provokacijom, a domaća javnost upozorava da se šalje signal koji podsjeća na mračne dane pred rat 1992. godine.
Demokratija sa uslovima – samo ako glasate „kako treba“
Upozorenja da se legitimitet izbora priznaje samo ukoliko je ishod „po volji liberalnih elita“ sve su glasnija. Optužbe za „proruski narativ“, eliminacija političkih protivnika putem sudova i javna stigmatizacija postaju uobičajeni instrumenti borbe protiv konzervativnih i nacionalno orijentisanih lidera.
„Zamislite da predsjednik SAD bude zatvoren jer je proslavio Dan nezavisnosti“, piše Blagojević. „Upravo to se dešava u BiH.“
Da li Evropa gubi kompas?
Republika Srpska nije samo lokalna priča – ona je ogledalo stanja demokratije u Evropi. U zemlji koja je prošla kroz rat i koja još uvijek liječi stare rane, politička stabilnost zavisi od uzajamnog poštovanja, a ne od jednostranih odluka međunarodnih činovnika.
Ako se pravosudni sistem pretvori u političko oružje, upozoravaju kritičari, Balkan bi mogao ponovo da se nađe na rubu sukoba.
Istorija kao upozorenje
„Oni koji ne pamte prošlost, osuđeni su da je ponove“, citira Blagojević filozofa Džordža Santajanu. U Evropi, gdje već bjesni jedan rat, drugi bi mogao da započne na Balkanu – a posljedice bi osjetio cijeli svijet.
Ostaje pitanje: da li će neko na Zapadu poslušati ovo upozorenje – ili će još jednom istorija biti ignorisana zarad trenutne političke koristi?
