U četvrtak, 10. aprila, na više lokacija u Banjaluci sprovedena je policijska akcija u kojoj je uhapšeno osam osoba zbog sumnje u krijumčarenje ljudi. Akciju su, prema zvaničnim saopštenjima, izveli pripadnici Državne agencije za istrage i zaštitu (SIPA) i Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske (MUP RS). Ipak, umjesto jasne informacije o međusobnoj saradnji, javnost je dobila – konfuziju.
Naime, iako su federalni i entitetski mediji gotovo istovremeno prenijeli vijest o hapšenjima, svaki iz svog ugla, ni iz jedne institucije nije stigla zvanična potvrda o koordinaciji između SIPA i MUP-a RS. Prvo je objavljeno da SIPA, uz asistenciju MUP-a, hapsi po Banjaluci, dok su iz Srpske potom tvrdili da je riječ isključivo o akciji njihove policije, bez pomena državne agencije. Zbunjujuća tišina iz oba tabora ostavila je prostor za tumačenja i sumnje – sarađuju li institucije ili se međusobno nadmudruju?
U zemlji u kojoj političke odluke često dolaze u sukob s realnošću na terenu, ovakva situacija nije nova, ali jeste simptomatična. Pogotovo kada se zna da je Narodna skupština Republike Srpske nedavno usvojila zakon kojim se zabranjuje djelovanje institucija BiH na teritoriji ovog entiteta – uključujući i SIPA.
Pa ipak, ovo je treća akcija SIPA u RS od kako je pomenuti zakon stupio na snagu.
Da li je zakon na snazi samo na papiru? Ili možda postoje “izuzeci” koji se prećutno tolerišu kada se procijeni da je politički zgodno?
Sluđivanje javnosti
Ljiljana Smiljanić, novinarka, ocjenjuje da je ovakvo ponašanje institucija dodatno urušilo povjerenje građana u sistem.
„Sluđivanje je ovdje konstanta. Prvo dobijemo vijest iz jednog izvora, onda se pojavi druga verzija, pa tek onda zvanična lica pokušavaju da daju objašnjenja koja zapravo ništa ne razjašnjavaju. Sve to izaziva konfuziju i dodatno udaljava institucije od ljudi“, rekla je Smiljanićeva za Nezavisne novine.
Prema njenim riječima, mediji u oba entiteta dodatno dolivaju ulje na vatru – federalni insistiraju na kršenju zakona iz NSRS od strane SIPA, dok mediji iz RS minimiziraju ulogu SIPA u akcijama koje očigledno nisu mogli sami izvesti.
Zakon za jedne, praksa za druge
Novinar Goran Dakić ističe da je situacija postala paradoksalna.
„Imamo zakone koji formalno suspenduju djelovanje SIPA u RS, a istovremeno SIPA sprovodi akcije usred Banjaluke. I niko od nadležnih ne želi jasno da kaže – da li se zakon poštuje ili ne. Sve dok se ne dira u politički vrh Srpske, sve je dozvoljeno. A najviše su zbunjeni oni koji bi trebalo da informišu javnost – novinari koji do juče pišu o ‘vanustavnim institucijama’, a danas prenose vijesti o zajedničkim akcijama kao da je sve normalno“, kaže Dakić.
Ćutanje umjesto odgovora
Ministar unutrašnjih poslova RS, Siniša Karan, upitan o saradnji sa SIPA, nije direktno odgovorio. Umjesto toga, dao je političku izjavu u kojoj je naveo da „neki žele političku krizu pretvoriti u bezbjednosnu“ i optužio Tužilaštvo BiH za pokušaj izazivanja sukoba među policijama.
„Nije mi toliko ni krivo na pripadnike SIPA koliko na nesretno Tužilaštvo BiH koje pokušava da izazove incident, da policija udari na policiju. Nećemo to dozvoliti“, rekao je Karan.
Kao odgovor na „institucionalnu krizu“, najavio je formiranje Specijalnog tužilaštva i Specijalnog suda RS koji će, između ostalog, procesuirati službenike koji ne poštuju zakone Srpske – uključujući i one koji dolaze iz Srpske, a rade za institucije BiH.
Javna sigurnost – kolateralna šteta?
Novinar Darko Momić smatra da bi javnost oprostila i SIPA i MUP-u RS njihovu nejasnu komunikaciju, da rezultati govore za sebe.
„Javnost bi podnijela konfuziju, da su akcije dosljedne, a ne selektivne. Problem je što su bezbjednosne agencije pod političkim uticajem. U BiH, policija hvata, poljubi i pusti – ali samo ako riba nije ‘krupna’. A najkrupnije, znamo, ni ne love“, zaključuje Momić.
