Prošle su 33 godine od početka operacije „Koridor 92“, jedne od najsudbonosnijih vojnih akcija u savremenoj istoriji srpskog naroda. U junu 1992. godine, u vihoru rata, pokrenut je proboj ka Srbiji – kako bi se spojili istočni i zapadni dio Republike Srpske, ali i spasili životi najugroženijih. Naročito djece.
U narodu poznata kao „Koridor života“, ova operacija je počela iz očaja, a pretvorila se u jedan od najsvjetlijih primjera viteštva, strategije i požrtvovanosti. Povod – smrt 12 beba u banjalučkom porodilištu zbog nedostatka kiseonika. Uzrok – potpuna blokada kopnenog i vazdušnog prostora. Posljedica – odlučnost naroda i vojske da se izbore za život.
„Hoću koridor do Vidovdana, pa makar bio i kozja staza! Neću da djeca umiru!“ – riječi su generala Momira Talića, tadašnjeg komandanta Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske, koje su postale simbol cijele akcije. Te riječi bile su naređenje komandantu taktičke grupe 1 Novici Simiću, a pretvorile su se u podsticaj hiljadama boraca, policajaca i pilota da učine ono što je djelovalo nemoguće.
Proboj je počeo 24. juna 1992. godine u sedam sati ujutru. Već 26. juna, dvije vojske Republike Srpske – Krajiški i Istočnobosanski korpus – spojile su se u rejonu sela Kornice i Čardak kod Modriče. Dva dana prije roka. Ipak, borbe su trajale sve do oktobra, kada je konačno oslobođen i Brod. Put ka Srbiji bio je otvoren.
U tom krvavom ljetu oslobođeni su Modriča, Derventa, Odžak, Bijelo Brdo i niz sela koja su bila pod kontrolom neprijateljskih snaga. Najveće bitke vodile su se na Kostrešu, kod Dobor kule i oko Broda. Na toj liniji su ostali najbolji sinovi Srpske.
Veliku ulogu imalo je i Vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana Vojske Republike Srpske, formirano 27. maja 1992. godine. General Živomir Ninković i njegovi piloti, koji su često letjeli i po pet puta dnevno, prevozili su ranjenike, donosili kiseonik, izvlačili civile, dejstvovali po neprijatelju. Prema zvaničnim podacima, od 1992. do 1995. godine izveli su više od 17.000 letova i spasili preko 11.000 ranjenika.
Pukovnik Ratko Tomić, jedan od pilota koji su letjeli iznad koridora, prisjeća se da su svakodnevno letjeli kroz „uski prolaz ispod dalekovoda“, kako ih neprijatelj ne bi oborio. „Za razliku od svega prljavog u ratu, proboj koridora bio je čist kao suza. Viteški“, kazao je.
Uloga aviacije u operaciji bila je toliko značajna da je general Ratko Mladić u telegramu iz oktobra 1992. godine zapisao: „Niko nije ispoljio veću hrabrost od vas. Mnogi su sazrevali u jednom letu u jednom danu.“
Komandanti taktičkih grupa koje su učestvovale u operaciji bili su: Novica Simić, Mile Novaković, Slavko Lisičanin i Radmilo Zeljaja. Sa osmatračnice na Dugoj Njivi kovali su se planovi, a komanda je bila improvizovana – ispod kruške, sa daskama kao putokazima.
Cena pobjede bila je visoka. Prema podacima Republičkog centra za istraživanje rata, poginulo je najmanje 850 boraca, 13 pripadnika MUP-a RS, šest boraca vojske RSK i deset pripadnika njihove milicije. Više od 1.500 boraca je ranjeno.
Ipak, Srpska je spojena. Kiseonik je stigao. Koridor je probijen. A heroji sa zemlje i neba ušli su u istoriju. Danas, 33 godine kasnije, njihova žrtva i dalje traje kroz svaku slobodu koju uživamo.
Ne smijemo zaboraviti.
